Ik heb het uitstekende boek van Wendell Berry gelezen, Het eindigende vuur, Vooral het stuk over hoe een stel 18e eeuwse Amerikanen een nieuwe weg maakten ter vervanging van een oud, kronkelend indianenpad. En het heeft me aan het denken gezet over de verschillen tussen paden en wegen, tussen snel ergens komen en treuzelen. En over de manier waarop we met elkaar omgaan in deze snelle wereld. 

Berry schrijft heel welsprekend over paden. En hij is erg vernietigend over wegen...

Een pad, zegt Berry, is de perfecte manier om door het land te reizen op menselijk snelheid. Als het pad obstakels tegenkomt, gaat het er omheen; het volgt de contouren van het land en door het pad te volgen kun je alle prachtige bezienswaardigheden en geluiden van het platteland in je opnemen en ervan genieten. Het is een ervaring die je 'aardt' in het landschap. En op een pad wil je vaak even stoppen om het uitzicht te bewonderen. Of je onder een hek van prikkeldraad door wurmen om naar de bluebells te gaan kijken.

Een weg of snelweg daarentegen is puur een middel om zo snel mogelijk van A naar B te komen. Het 'verkleint' het landschap; het moedigt niet aan om te treuzelen; het enige doel is haast en efficiëntie. 

Berry beschrijft een weg als iets dat 'dient de behoeften van angst en vernietigt alles wat in de weg staat, of dat nu bomen, heuvels of soms zelfs boerderijen en huizen zijn'. Zij zijn, in zijn woorden, de 'ultieme technische verfijningmaar de 'ruwst mogelijke evaluatie van het leven in deze wereld'.. 

Ik zei toch dat hij uitgesproken meningen heeft!

Waar komen verbinding en communicatie dan bij kijken? 

Als we nadenken over hoe we tegenwoordig met elkaar communiceren, zou je kunnen zeggen dat al onze digitale platforms net wegen of snelwegen zijn. Op een snelweg ga je niet treuzelen of slingeren; je moet snel zijn - het liefst net zo snel als iedereen. En net als snelwegen worden digitale berichten snel geschreven, snel verzonden en meestal ook snel beantwoord. 

Oudere vormen van communicatie daarentegen, zoals de brief, hebben veel overeenkomsten met voetpaden. De technologie erachter is al duizenden jaren niet veranderd; in een brief ga je vaak van onderwerp naar onderwerp; ze komen traag op hun bestemming aan en antwoorden komen pas als de schrijver er klaar voor is, soms weken later.

Maar net als voetpaden geven deze kenmerken brieven volgens mij hun ongelooflijke rijkdom. Het feit dat je, net als op een voetpad, gemakkelijk 'off-piste' kunt gaan als je er een schrijft - zelfs als je begint met het proberen over te brengen van een bepaald idee of bericht aan je vriend, neem je uiteindelijk bijna altijd een rare (en vaak grappige) omweg of twee, omdat je schrijft op een veel langzamere, menselijke snelheid dan je zou doen op een telefoon. Je gedachtegang dwaalt af, net zoals je hersenen dwalen. 

Al dit getreuzel, omwegen en stoppen-en-beginnen maken brieven tot een van de meest bevredigende vormen van communicatie die we vandaag de dag hebben. Zelfs met al onze ongelooflijke technische tovenarij zijn we niet in staat geweest om de ervaring te verbeteren. Het zijn dus bevredigend zijn; ze worden vaak vaak gelezen (wie leest een Facebook-post meer dan één keer?); en als je ze gelezen hebt, worden ze zelden weggegooid, maar opgeslagen in kartonnen dozen op zolders om door toekomstige generaties te worden doorgespit. 

In onze snelle, niet treuzelende cultuur doen we er goed aan om de waarde van het vertragen en het nemen van de oude wegen te onthouden - op wandelpaden door het bos, en met onze communicatie. Want dat is waar onverwachte vreugde en echte verbinding liggen.